زمبور

مستند سازي پارتيزاني

سالها قبل كه فيلمهاي مستندي چون رقص فقر، عنبرآباد و آثاري مشابه بوسيله سي دي درهمه كشور توزيع شد، درك ميزان تأثير گذاري هنرهاي تصويري كمي مشكل بود. اما تغيير و تحولات پس ازآن دردو عرصه سي دي و بلوتوس درعرصه هاي مختلف اجتماعي – سياسي و خصوصاً دو انتخابات رياست جمهوري 1384 و 1388، ثابت كرد كه براي هركدام ازطرفهاي مناقشه سياسي در انتخابات و تشكلها و گروههاي اجتماعي – سياسي، جهت فراگيركردن دغدغه ها،‌نقدها و تصوير كردن فقر و فساد و تبعيض و... اين رسانه هاي توزيعي، مي توانند نقشي بي بديل و بدون دخل وتصرف داشته باشند.

درميان قالبها مختلف تصويري، مستند سازي به دليل فراگيري و سهولت دسترسي به امكانات و عرصه وسيع كيفيتهاي ارائه شده، مي تواند قالبي مهم و مؤثر درفراگير كردن ادبيات عدالتخواهانه و ظلم ستيزانه باشد. ازطرفي بجز رسانه هاي نامبرده، امروزه و با توجه به گسترش خطوط پرسرعت، اينترنت مي تواند نقش مهمي بعنوان حلقه واسط اين حلقه توزيع بازي كند.

دراين مطلب، كه حاصل جلسه اي با چند دوست شيرازيست، نكاتي اوليه و كاربردي جهت ساخت آثارمستندي كم هزينه و بسيار بالاتر از سطح فيلمهاي عروسي!! را متذكر مي شوم. مستند سازي، از آماتور ترين، تا حرفه اي ترين آثار، كما بيش شامل همين مراحل مي شود. البته بجز برخي مراحل فني خاص كه مربوط به آثار حرفه ايست.

انتخاب سوژه : سوژه هاي منتخب شما، باز توليد افكار، خواسته ها، آرمانها، خاطرات، محيط زندگي و ... شما هستند پس درانتخاب موضوع براي مستند، به فكر موضوعات عجيب و غريب و استثنايي نباشيد. با دقت به اطراف شهرو روستا و منطقه و استانتان نگاه كنيد، موضوعات جالبي خواهد يافت. وضعيت فقرا، شهدا، ايثارگران، جانبازان، اتفاقات مهم انتخاباتي مثل درصد آرا و دلايلش، سفرهاي استاني دولت، فعاليتهاي فرهنگي شما و ديگر دوستانتان و هزاران موضوع مناسب ديگر.

تحقيق : پس ازانتخاب سوژه، درموردش تحقيق كنيد. اين تحقيق مي تواند كتابخانه اي، روزنامه اي، اينترنتي، نرم افزاري و ... باشد. اما مهمترين نوع آن، تحقيق ميداني است. بعنوان مثال در ساخت مستندي مربوط به كتابخانه سياري در يك روستا، بايد چند روزي را با آن همراه شويدو به مراحل انجام كارآن مسلط شويد. اين تحقيق مي تواند همراه با دوربين يا بدون آن باشد. كاربردي ترين روش تحقيق، نوشتن است. خودكار و دفترچه اي همراه داشته باشيد و همه نكات يا تصاويري راكه مي بينيد و قرار است ازآنها تصويربرداري كنيد، يادداشت كنيد.

برنامه ريزي پيش از تصوير برداري:

درصورت امكان ازيك يا چندنفر ازدوستانتان كمك بگيريد و مراحل كارتان را دقيق يادداشت و آنها را زمان بندي كنيد. مثلاً روز شنبه، ساعت 8 تصوير برداري ازامانت دادن كتابها، همان روز ساعت 10 مصاحبه با كتابدار، پس ازمصاحبه تصوير برداري از رفت و آمد اتوبوس كتابها، ساعت 14 نهار، ساعت 16 مصاحبه با بچه هاي دريافت كننده كتابها و .... اين برنامه مثل نقشه راهيست كه شما را براي رسيدن به هدف كمك مي كند. البته اين برنامه ريزي قطعاً درطول كار دچار تغييراتي خواهد شد.

همه چيزهايي را كه قرار است تصوير برداري كنيد، بنويسيد و سؤالاتي را كه درمصاحبه هاي احتمالي قرار است بپرسيد يادداشت كنيد.

تجهيزات : براي تصويربرداري احتياج به دوربين داريد. مهم نيست كه دوربين حتماً حرفه اي و گرانقيمت باشد. – البته دوربينهاي حرفه اي را به راحتي و صرف مقداري وجه نقد،‌مي توانيد كرايه كنيد- با ارزانترين دوربينهاي هندي كم خانگي هم مي توانيد مستندبسازيد. البته اولويت دردوربينهاي ارزان قيمت هم با دوربينهاي ميني دي وي يا اصطلاحاً آنهائيست كه نوار كوچك مي خورند. براي صدا اگر دوربينتان حرفه اي نيست، بايد به ميكروفون داخلي دوربين اكتفا كنيد. فقط متوجه باشيد كه درمكانهاي پرسرو صدا، اين دوربينها همه صداهاي محيط راهم ضبط مي كنند. اگر دوربينتان امكان اتصال ميروفون را دارد، حتماً اينكار را بكنيد. فقط پيش ازشروع كار، ميكروفون را امتحان كنيد. سعي كنيد تصويربرداريتان را درروز و بين ساعات 6-9 صبح يا سه ساعت تا نيم ساعت مانده به غروب آفتاب انجام دهيد كه بهترين شرايط نور را داشته باشيد. درصورت انجام تصويربرداري درشب، مي توانيد از لامپهاي حرفه اي نورپردازي استفاده كنيد و درصورت نبودن اين چراغها، ازتجهيزات پارتيزاني زير استفاده كنيد:

چند چراغ قوه موبايل بطور همزمان، چراغ جلوي موتور يا ماشين كه مي تواند بوسيله لامپهاي زنون تقويت شود، لامپ زنون مستقل كه با باطري ماشين يا موتور كار مي كند، چراغ قوه هاي ديودي جديد كه انواع مختلف و شدت نورهاي مختلفي دارد و گرانترين نوع چينيش كمتر از20 هزار تومان است و ...

و نكته آخر اينكه اگر توانستيد و لازم بود درتصوير برداري و خصوصاً مصاحبه ها از سه پايه استفاده كنيد.

تصويربرداري : اگر فقط يك نكته را رعايت كنيد، فيلمتان لااقل 50 درصد ازفيلمهاي عروسي قويتر خواهد شد. زوم و زوم بك ممنوع!! ازاين دو خاصيت دوربين فقط بين نماها استفاده كنيدو متوجه باشيد كه قرار است اينها را درتدوين حذف كنيد. البته استثناهاي خيلي كمي وجود دارد. مثل فرار كردن يك مجرم يا خودرو از تصوير كه چاره اي در استفاده از زوم نيست. ونكته دوم اينكه پن و تيلت يا چپ و راست بردن يا بالا و پايين بردن دائمي دوربين ممنوع!! سعي كنيد تصاويري با قابهاي ثابت و زيبا بگيريد و درصورت نياز به پن و تيلت،‌ آنرا به آرامي و كوتاه انجام دهيد. درمورد دوربين روي دست هم، سعي كنيد موقع تصويربرداري، دوربين را از دسته اش محكم توي دست بگيريد، دست را به بدن بچسبانيد، بند بلند را دورشانه بيندازيد و دوربين را با توجه به آن كمي به جلو بكشيد و با دست ديگر، مچ دستي را كه دوربين توي آنست، محكم بگيريد. سعيد كنيد كمتر در حال راه رفتن فيلم بگيريد. درحال حركت هم روي سينه پا و به اصطلاح پاورچين راه برويد نه مثل قدم زدن توي پارك يا دويدن توي فوتبال.

مصاحبه گرفتن : درصورت نياز به مصاحبه گرفتن، ازسؤالات كليشه اي و آنهايي كه جوابش بله يا نه است پرهيز كنيد. مثلاً اين سؤال كه لطف كنيد خاطراتتان را درمورد فلان موضوع بگوئيد يا احساستان درمورد اين موضوع چيست، بدترين سؤالها هستند.

مراحل پس ازتصويربرداري : يك كامپيوتر معمولي و نرم افزار ترجيحاً اديوس براي تدوين احتياج داريد. يك سي دي قفل شكسته اعلاي ايراني و يك كتاب آموزش اديوس بخريد و شروع كنيد به سرو كله زدن با تصاوير. تدوين به ساده ترين تعريف يعني دروريختن تصاوير اضافه و نگه داشتن تصاوير مناسب.

البته درمورد هركدام ازاين موارد، كتابها، جزوات و صفحات زيادي دراينترنت موجود است. لطفاً زحمت خواندنشان را برخود هموار كنيد!!

دوستان مي توانند سؤالاتشان را بجز كامنت، با شماره اي كه در بخش پروفايل قرار دارد، بپرسند.

بسم الله الرحمن الرحيم

مَا كَانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى مَا أَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتَّى يَمِيزَ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَجْتَبِي مِنْ رُسُلِهِ مَنْ يَشَاءُ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَإِنْ تُؤْمِنُوا وَتَتَّقُوا فَلَكُمْ أَجْرٌ عَظِيمٌ (١٧٩)

چنين نبود كه خداوند، مؤمنان را همانگونه كه شما هستيد! واگذارد; مگرآنكه ناپاك را از پاك جدا سازد، و نيز ممكن نبود كه خداوند شما را از اسرار غيب، آگاه كند (تا مؤمنان و منافقان را از اين راه بشناسيد.) اين بر خلاف سنت‏ الهي است.ولي خداوند از ميان رسولان خود هر كس را بخواهد برمي‏گزيند. (و قسمتي از اسرار نهان) را كه براي مقام رهبري او لازم است؛ در اختيار او مي‏ گذارد. پس (اكنون كه اين جهان، بوته آزمايش پاك و ناپاك است؛ به خدا و رسولان او ايمان آوريد. اگر ايمان بياوريد و تقوا پيشه كنيد، پاداش بزرگي، براي شماست. (179آل عمران )

 فكر كردم اين آيه مناسبت عجيبي با جريانات اخير و خصوصاً دادگاه متهمانشان دارد.

بسم الله الرحمن الرحيم

گربه زيبا و دختر پشمالو

آكواريومهاي مختلف، ازهمان ابتدا چيده شده اند. چند متر جلوتر، يكي ازغرفه ها آكواريومي باريك مثل قاب عكس دردو اندازه تبليغ مي كند. با 50 يا100 هزارتومان، عكس بچه تان را پشت چند قلپ آب چاپ كنيد. اينجا كه حوض گرد و آبي فيلم بچه هاي آسمان نيست كه ماهيها خودبه طواف پاهاي خسته و مجروح كودكي فقير بروند. اينجا بالاي شهر مشهد، نمايشگاه بين المللي حيوانات كوچك و خانگي است. بايد ماهيها را به ضرب دگنك مجبور كنيد دور عكس دلبندتان بگردند و زود به زود تلف شوند. بيشتر نمايشگاه ماهيها و آكواريومهاست. انسان مدرن تحمل حتي صدايي كوچك و مزاحمتي جزيي راهم ندارد و حيوانات خانگيش را هم از ميان بي سرو صداها و ايزوله ها انتخاب مي كند. درهمه نمايشگاه حتي يك خروس هم نديدم.

رديف غرفه هاي سمت راست، به انجمن حمايت از حيوانات ختم مي شود. چند خانم به شدت دوستار حيوانات!! با يك كامپيوتر و چند عكس و بنر به حمايت از حيوانات مشغولند. يكي ازخانمها به مردي مي گويد: توي منطقه تان با چند رستوران صحبت كنيد و پولي بدهيد تا غذاهاي اضافي روي ميزها را توي پلاستيك تحويل دهند. شما هم اين غذا ها را فقط توي بيابان بريزيد. طرح خوبيست. مي شود با هتلها و رستورانهاي بزرگ شهر قرار دارد بست و پولي داد كه غذاهاي دروريزشان را براي... درست روبروي اين غرفه، دوست صميمي خانم حامي، دندان نشان مي دهد. سلاحهاي شكاري مختلف كه تماشاچي را ياد اسلحه فروشي  هاي فيلم مايكل مور مي اندازد. به اضافه وسايل ماهيگيري و تله و تور و ... درهمسايگي اين غرفه، سازمان حفاظت محيط زيست قرار دارد. داخل غرفه تارهاي عنكبوت هم هنوز نبسته اند. غرفه خاليست. مثل اينكه تغيير و تحولات دولت به اينجا هم رسيده است. تازه از اينجا نمايشگاه جان مي گيرد. كنار غرفه شكارچيها، چند فروشنده كه ازحيوان فروشيشان هم عجيبترند، ميان جمعيت متراكم غرفه گم شده اند. زن فروشنده شبيه جادوگر شهر اُز است. شايد به همين خاطر است كه خيلي راحت پشت گردن همسترها (فكر كنم نوعي موش يا خوكچه هندي كه حيوان خانگي محبوبي درغرب است.) را مي گيرد و به خانمهاي عجيب و غريب خريدار نشان مي دهد. اصلاً همه چيز اين غرفه عجيب و غريب است. قفسهاي 42 هزار توماني همسترها كه لوله هاي پيچ درپيچي شبيه موجهاي آبي دارد، گردونه هاي قفسها كه شبيه عصاريهاي خودمان است، همسترهاي آبستن و همسترهاي مادركه بچه هاي بي شمارشان دورشان ولو هستند. روي ديوار غرفه تبليغي براي غذاي مخصوص همستر ديده مي شود. افزايش شيردهي، افزايش باردهي و ... اين قاعده بي آزار و كم سرو صدا بودن، اينجا هم رعايت مي شود. گويا همستر بسيار بي آزار است و به اندازه موش هم غيرت گاز گرفتن ندارد. يادم رفت بگويم كه هر همستر، بين 9-12 هزار تومان قيمت دارد.غرفه كناري مخصوص حيوانات خونسرد است. پيتون زرد رنگ توي قفس شيشه اي محبوس است. توي شيشه كناري، يك آفتاب پرست خوشكل!! ديده مي شود. اين جمله آخري را دختر نوجواني مي گويد و از آقاي خونسرد مي خواهد آفتاب پرست را بياورد. آفتاب پرست هم بي آزار است. پيش ازاين تنها چيزي كه خيلي كليشه اي از آفتاب پرستها شنيده بودم، تغيير رنگشان بود. آقاي خونسرد به بازديد كننده خانمي كه به پيتون اظهار علاقه مي كند، مي گويد : ازاين نوع پيتون خوشكل!! شايد 5 تا بيشتر توي دنيا نباشه. پشت سر آقاي خونسرد، يك پسربچه كه از حصار جلوي درگذشته، مشغول كلنجار رفتن با يك طوطي بزرگ است. از ديگر جوان خونسرد كه موهايش را مدل آفتاب پرستي زده مي پرسم: قيمت اين مرغهاي كوچك چند است؟ مي گويد اينها مرغ حسيني است. مي پرسم توي قفس توليد مثل هم مي كنند؟ مي گويد نه اينها فقط شانس مي آورند. جلوي غرفه دختري پشمالو، گربه اي زيبا...!! ببخشيد، دختري زيبا، گربه اي پشمالو را روي دست انداخته و قرار است يا جاي شال گردن يا بالش ازآن استفاده كند. دختر طوري به گربه نگاه مي كندكه قرار است گربه، همان شب به تكه گوشت بيرون آمده از يخچال سايد باي سايد نگاه كند!! آخرين غرفه ختم همه غرفه ها و علاقه مندان حيوانات است. همه بايد محبتها و عشقها و نازكردنهايشان براي حيوانات را كنار بگذارند و غذاهاي دريايي را دريابند. شايد هم بتوان يك ماهي را ازغرفه اول گرفت و اينجا كباب كرد...